Güneş sistemi, Güneş’in çevresinde dönen gezegenler, uydular, asteroitler, kuyrukluyıldızlar ve meteoroidlerden oluşan geniş ve kompleks bir sistemdir. Güneş sistemimizdeki gezegenlerin tamamı Güneş’in yerçekimi tarafınca yörüngede tutulur ve birbirleriyle muhtelif şekillerde etkileşime girerler.
Güneş sisteminin ortalama 4,6 milyar sene ilkin, bir gaz ve toz bulutunun kendi çekimi altında çökmesiyle oluştuğuna inanılıyor. Bulutun merkezi Güneş oldu ve geri kalan araç-gereç, sonucunda gezegenleri gerçekleştiren bir diske dönüştü.
Güneş sistemimizdeki gezegenler iki gruba ayrılır: iç gezegenler ve dış gezegenler. İç gezegenler Merkür, Venüs, Dünya ve Mars’tır. Tamamı kaya ve metalden doğar ve Güneş’e nispeten yakındırlar. Dış gezegenler Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün’dür. Tamamı gaz ve buzdan doğar ve Güneş’ten oldukça daha uzaktadırlar.
Güneş
Güneş, güneş sistemimizin merkezidir. Bir yıldızdır ve güneş sistemindeki en büyük nesnedir. Güneş’in yerçekimi güneş sistemini bir arada meblağ ve Dünya’da hayatı olası kılan sıcaklık ve ışığı sağlar.
Güneş, parlayan gazlardan oluşan oldukça sıcak bir toptur. Merkezindeki ısı ortalama 15 milyon santigrat derecedir (27 milyon Fahrenheit aşama). Güneş’in fotosfer isminde olan dış tabakası ortalama 5.778 santigrat derecedir (10.400 Fahrenheit aşama).
Güneş, fer ve sıcaklık biçiminde devamlı enerji yayar. Bu enerji uzayda yolculuk eder ve yayıldıktan ortalama 8 dakika sonrasında Dünya’ya ulaşır. Güneş’in enerjisi, Dünya’daki hayatı olası kılan şeydir. Gezegeni ısıtan ısıyı sağlar ve bitkilerin fotosentez yapmasına imkan tanır.
Gezegenler
Güneş sistemimizdeki gezegenlerin tamamı değişik boyutlarda ve şekillerdedir. Ek olarak değişik yüzeyleri ve atmosferleri vardır. İç gezegenlerin tamamı kayalıktır ve ince atmosferlere sahiptirler. Dış gezegenlerin tamamı gaz devleridir ve kalınca atmosferlere sahiptirler.
Güneş sistemimizdeki gezegenler Güneş’in çevresinde saat yönünün bilakis dönerler. Tamamı eliptik yörüngeleri takip ederler, bu da muhteşem dairesel olmadıkları anlama gelir. Gezegenler ek olarak kendi eksenleri çevresinde dönerler, bu da gündüz ve geceye haiz oldukları anlama gelir.
Güneş sistemimizdeki gezegenler şunlardır:
- Merkür
- Venüs
- Toprak
- Mars
- Jüpiter
- Satürn
- Uranüs
- Neptün
Cüce Gezegenler
Güneş sistemimizde de bir takım cüce gezegen vardır. Cüce gezegenler Güneş’in çevresinde dönen nesnelerdir, sadece gezegen olarak kabul edilebilecek kadar büyük değillerdir. Güneş sistemimizdeki cüce gezegenler şunlardır:
- Ceres
- Plüton
- Eris
- Pis
- İstiyorum
Aylar
Güneş sistemimizdeki Merkür ve Venüs hariç bütün gezegenlerin uyduları vardır. Uydular, bir gezegenin yörüngesinde dönen nesnelerdir. Bir gezegenin uydu sayısı birden 60’ın üstüne kadar değişmiş olur.
Güneş sistemimizdeki uyduların tamamı değişik boyutlarda ve şekillerdedir. Ek olarak değişik yüzeyleri ve atmosferleri vardır. İç gezegenlerin uyduları tamamı kayalıktır ve ince atmosferlere haizdir. Dış gezegenlerin uyduları tamamı buzludur ve kalınca atmosferlere haizdir.
Asteroitler
Asteroitler, Güneş’in çevresinde dönen minik, kayalık nesnelerden oluşan bir gruptur. Mars ve Jüpiter’in yörüngeleri içinde yer alırlar. Asteroitlerin, asla oluşmamış bir gezegenin kalıntıları olduğu düşünülmektedir.
Asteroitler değişik ebat ve şekillerdedir. Boyutları birkaç metreden
| Güneş Sistemi | Gezegensel Yoldaş |
|---|---|
| Güneş’in yörüngesinde dönen gezegenler, cüce gezegenler, uydular, asteroitler, kuyrukluyıldızlar ve meteoroidlerden oluşan bir koleksiyon. | Bir gezegenin ya da başka bir gök cisminin yörüngesinde bulunan gök cismi. |
| Hacmi olan iki cisim arasındaki çekim kuvveti. | Bir cismin başka bir cismin yörüngesinde dönerken izlediği yol. |
| Uzayda star olmayan büyük ve yuvarlak bir cisim. | Bir gök cisminin büyüklüğü, hacmi, yörüngesi benzer biçimde özellikleri. |
II. Güneş
Güneş, güneş sistemimizin merkezindeki yıldızdır. Fer ve sıcaklık yürüyerek parlayan gazlardan oluşan sıcak bir toptur. Güneş, güneş sistemimizdeki en büyük nesnedir ve güneş sisteminin hacminin %99,8’inden fazlasını oluşturur. Güneş, Dünya’nın çapının ortalama 109 katıdır ve hacmi Dünya’nın ortalama 330.000 katıdır.
Güneş, Dünya’daki hayat için enerji deposudur. Güneş’in ısısı ve ışığı, bitkilerin büyümek için gerekseme duyduğu enerjiyi ve hayvanların hayatta kalmak için gerekseme duyduğu enerjiyi sağlar. Güneş ek olarak Dünya’daki havayı ve iklimi de yönlendirir.
III. Gezegenler
Güneş sistemimizdeki gezegenlerin tamamı değişik malzemelerden yapılmıştır ve değişik boyutlara, şekillere ve yoğunluklara haizdir. Ek olarak Güneş’in çevresinde değişik hızlarda ve mesafelerde dönerler.
Güneş sistemimizdeki sekiz gezegen Güneş’e gore sırası ile şunlardır: Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün.
Merkür, Güneş’e en yakın ve en minik gezegendir. Oldukça ince bir atmosfere haiz kayalık bir gezegendir. Venüs, Güneş’ten ikinci gezegendir ve ebat ve kütle olarak Dünya’ya benzer olduğundan çoğu zaman Dünya’nın “kardeş gezegeni” olarak adlandırılır. Sadece Venüs’ün karbondioksitten oluşan ve oldukça sıcak olan oldukça kalınca bir atmosferi vardır. Dünya, Güneş’ten üçüncü gezegendir ve hayatı desteklediği malum tek gezegendir. Mars, Güneş’ten dördüncü gezegendir ve kırmızımsı-turuncu rengi sebebiyle çoğu zaman “Kızıl Gezegen” olarak adlandırılır. Mars’ın ince bir atmosferi ve kraterler, volkanlar ve kanyonlarla kaplı bir yüzeyi vardır. Jüpiter, Güneş’ten beşinci gezegendir ve güneş sistemimizdeki en büyük gezegendir. Sıklıkla hidrojen ve helyumdan oluşan bir gaz devidir. Satürn, Güneş’ten altıncı gezegendir ve bununla birlikte bir gaz devidir. Satürn, buz ve kayadan oluşan halkalarıyla ünlüdür. Uranüs, Güneş’ten yedinci gezegendir ve yan yatmış bir gaz devidir. Neptün, Güneş’ten sekizinci ve en uzak gezegendir. Uranüs’e benzeyen bir gaz devidir.
IV. Cüce Gezegenler
Cüce gezegenler, Güneş’in çevresinde dönen sadece gezegen olarak kabul edilebilecek kadar büyük olmayan bir öbek nesnedir. Neptün’ün yörüngesinin ötesinde, Kuiper Kuşağı olarak malum feza bölgesinde bulunurlar. Cüce gezegenler Plüton, Eris, Haumea, Makemake ve Sedna’dır.
Plüton bir zamanlar güneş sistemimizdeki dokuzuncu gezegen olarak kabul ediliyordu, sadece 2006’da cüce gezegen olarak tekrar sınıflandırıldı. Eris en büyük cüce gezegendir ve Plüton ile neredeyse aynı boyuttadır. Haumea, rugby topu benzer biçimde bir cüce gezegendir. Makemake, kırmızı renkli bir cüce gezegendir. Sedna, Güneş’ten oldukça uzakta bulunan ve Güneş’in çevresinde dönmesi ortalama 11.000 sene devam eden bir cüce gezegendir.
Cüce gezegenler büyüleyici bir nesne grubudur ve astronomlar tarafınca hala incelenmektedir. Kökenleri, bileşimleri ve yörüngeleri ile alakalı daha çok şey öğreniyoruz. Cüce gezegenler, güneş sistemimizin kompleks ve dinamik bir yer bulunduğunu ve ile alakalı hala bilmediğimiz oldukça şey bulunduğunu hatırlatıyor.
V. Aylar
Güneş sistemimizdeki gezegenlerin uyduları büyüleyici ve muhtelif bir nesne grubudur. Boyutları minik, gayri muntazam şekilli nesnelerden gezegenlerin kendileriyle karşılaştırılabilir büyüklükteki büyük, küresel dünyalara kadar değişmiş olur. Dış gezegenlerin uyduları bilhassa alaka çekicidir, bundan dolayı çoğu zaman buz ve karla kaplıdırlar ve yüzeylerinin altında sıvı okyanuslar bulunabilir.
Güneş sistemimizdeki gezegenlerin uyduları, teleskoplar ve feza araçları kullanan gökbilimciler tarafınca kapsamlı bir halde incelenmiştir. Bu emekler uyduların fizyolojik özellikleri, atmosferleri ve yüzeyleri ile alakalı oldukça şey ortaya koymuştur.
Güneş sistemimizdeki gezegenlerin uyduları, güneş sisteminin evriminde mühim bir rol oynar. Gezegenlerin yörüngelerini etkileyebilir ve ek olarak yeni gezegenlerin oluşumu için bir araç-gereç deposu sağlayabilirler.
Güneş sistemimizdeki gezegenlerin uyduları, güneş sistemimizin güzelliğinin ve çeşitliliğinin bir kanıtıdır. Kozmik mahallemizin büyüleyici ve mühim bir parçasıdırlar.
VI. Asteroitler
Asteroitler, Güneş’in çevresinde dönen minik, kayalık nesnelerden oluşan bir gruptur. Mars ve Jüpiter’in yörüngeleri içinde, asteroit kuşağı isminde olan bir bölgede yer alırlar. Asteroitlerin, hiç tam olarak oluşmamış bir gezegenin kalıntıları olduğu düşünülmektedir.
Asteroit kuşağında milyonlarca asteroit vardır, sadece bir çok oldukça küçüktür. En büyük asteroit ortalama 950 kilometre (590 mil) çapındaki Ceres’tir. Öteki mühim asteroitler içinde Pallas, Vesta ve Hygiea bulunur.
Asteroitler bilim adamları için kıymetli bir kaynaktır. Asteroitleri inceleyerek güneş sisteminin oluşumu ile alakalı data edinebilirler. Asteroitlerden ek olarak demir, nikel ve kobalt benzer biçimde kıymetli metaller de çıkarılabilir.
Asteroitler feza araçları için tehlikeli bir tehlikedir. Bir feza aracı bir asteroitle çarpışırsa, yok olabilir. Bilim adamları Dünya için tehdit gerçekleştiren asteroitleri tespit edip onlardan kaçınmanın yollarını geliştirmek için çalışıyorlar.
VII. Kuyrukluyıldızlar
Kuyrukluyıldızlar, Güneş’in çevresinde dönen minik, buzlu cisimlerdir. Çoğu zaman bir koma ya da gaz ve toz bulutu ile çevrili bir buz ve toz çekirdeğinden oluşurlar. Bir kuyrukluyıldız Güneş’e yaklaştığında, çekirdeğindeki buz buharlaşmaya adım atar ve milyonlarca mil uzayabilen bir gaz ve toz kuyruğu oluşturur.
Kuyrukluyıldızlar mahrek periyotlarına gore sınıflandırılırlar. Kısa periyotlu kuyrukluyıldızların mahrek periyotları 200 yıldan azken, uzun periyotlu kuyrukluyıldızların mahrek periyotları 200 yıldan fazladır.
Kuyruklu yıldızların, Güneş Sistemi’ni çevreleyen buzlu nesnelerden oluşan geniş bir bulut olan Oort Bulutu’ndan kaynaklandığı düşünülmektedir. Bir kuyruklu star, geçen bir yıldızın yerçekimi tarafınca bozuk çıktığında, Oort Bulutu’ndan fırlatılabilir ve Güneş ile çarpışma rotasına girebilir.
Kuyrukluyıldızlar Güneş Sistemi’nin büyüleyici ve güzel bir parçasıdır. Güneş Sistemi’nin kaotik ve dinamik bir yer olduğu ilk günlerini hatırlatır.
Meteoritler
Meteoritler, Güneş’in yörüngesinde dönen minik kaya ya da metal parçalarıdır. Boyutları bir kum tanesinden minik bir kayaya kadar değişmiş olur ve çoğu zaman Mars ve Jüpiter arasındaki asteroit kuşağında bulunurlar. Meteoritler ek olarak Kuiper Kuşağı ve Oort Bulutu benzer biçimde güneş sisteminin öteki kısımlarında da bulunabilir.
Bir meteoroid Dünya atmosferine girdiğinde sürtünmeyle ısınır ve parlamaya adım atar. Bu parlayan meteoroide meteor denir. Bir çok meteor atmosferde tamamen yanar, sadece bazıları hayatta kalır ve yere ulaşır. Bu meteorlara meteorit denir.
Meteoritler kaya, metal ve buz benzer biçimde muhtelif malzemelerden oluşabilir. Ek olarak amino asitler benzer biçimde naturel bileşikler de içerebilirler. Meteoritler bilim adamlarına güneş sisteminin oluşumu ve evrimi ile alakalı kıymetli bilgiler sağlar.
Kuiper Kuşağı, cüce gezegenler de dahil olmak suretiyle birçok buzlu nesneye ev sahipliği icra eden, Neptün yörüngesinin ötesindeki bir feza bölgesidir. Kuiper Kuşağı’nın erken güneş sisteminin kalıntıları olduğu düşünülüyor ve Kuiper Kuşağı’ndaki nesnelerin çoğunun, gezegen yörüngesinde dışarı doğru göç ederken Neptün tarafınca ele geçirilmiş olabileceği düşünülüyor.
Kuiper Kuşağı iki bölgeye ayrılır: iç Kuiper Kuşağı ve dış Kuiper Kuşağı. İç Kuiper Kuşağı, Neptün ve Plüton’un yörüngeleri içinde yer alırken, dış Kuiper Kuşağı Plüton’un yörüngesinin ötesinde yer alır.
Kuiper Kuşağı’ndaki nesneler çoğu zaman minik ve buzludur ve fazlaca eliptik yörüngelere sahiptirler. Kuiper Kuşağı’ndaki nesnelerin bir çok bununla birlikte kuyrukluyıldızlardır, bunlar Güneş’in çevresinde dönen ve fazlaca eliptik yörüngelere haiz buzlu gövdelerdir.
Kuiper Kuşağı, Dünya’ya çarpan birçok kuyrukluyıldızın deposu olduğu düşünüldüğü için uzayın mühim bir bölgesidir. Kuiper Kuşağı ek olarak gelecekteki feza görevlerinde kullanılabilecek su ve mineraller benzer biçimde kaynakların potansiyel bir deposudur.
Sorular ve Cevaplar
Sual 1: Güneş sistemi nelerdir?
Güneş sistemi, bir yıldızın yörüngesinde dönen yıldızlar, gezegenler, cüce gezegenler, uydular, asteroitler, kuyruklu yıldızlar ve meteoroidlerden oluşan kütleçekimsel olarak bağlı bir sistemdir. Güneş, güneş sistemimizin merkezidir ve gezegenler onun çevresinde basar.
Sual 2: Gezegen yoldaşı nelerdir?
Bir gezegen yoldaşı, bir gezegenin yörüngesinde dönen bir gök cismi. Ay, Dünya’nın bir gezegen yoldaşıdır ve Jüpiter’in uydular isminde olan birçok gezegen yoldaşı vardır.
Sual 3: Yerçekimi nelerdir?
Yerçekimi, hacmi olan iki nesne arasındaki çekim kuvvetidir. Bir nesnenin hacmi ne kadar büyükse, yerçekimi çekimi de o denli büyüktür. Güneş sistemimizdeki gezegenler, güneşin yerçekimi çekimi sebebiyle güneşin çevresinde basar.
0 Yorum