Göksel navigasyon, yıldızları, gezegenleri ve öteki gök cisimlerini kullanarak navigasyon sanatıdır. Yüzyıllardır denizcilerin okyanuslar ve öteki su kütleleri içinde yollarını bulmak için kullandıkları bir uygulamadır. Günümüzde, göksel navigasyon, uzak bölgelerde ya da elektronik navigasyon sistemlerinin bulunmadığı koşullarda navigasyon yapması ihtiyaç duyulan denizciler, pilotlar ve öteki kaşifler tarafınca hala kullanılmaktadır.
Göksel Navigasyon
Göksel navigasyonun, gökbilimcilerin mevsimleri takip etmek ve gezegenlerin hareketlerini anlamak için yıldızları kullandığı antik Babil’de ortaya çıktığına inanılmaktadır. Yunan astronom Ptolemy’nin (ortalama MS 170) zamanına gelindiğinde, göksel navigasyon iyi gelişmiş bir bilim haline gelmişti. Ptolemy’nin kitabı Almagest Antik dünyada göksel navigasyon hikayesinde yapılma en emin emek harcama olarak kabul edilir.
Orta Asır süresince, göksel navigasyon Arap ve Avrupalı denizciler tarafınca dünyayı keşfetmek için kullanıldı. 15. yüzyılda, Portekizli kaşif Bartolomeu Dias, Afrika’nın cenup ucundaki Umut Burnu’nu dolaşan ilk Avrupalı oldu. 16. yüzyılda, İspanyol kaşif Ferdinand Magellan dünyayı dolaşan ilk Avrupalı oldu. Hem Dias aynı zamanda Magellan, yolculuklarında kendilerine rehberlik etmesi için göksel navigasyonu kullandılar.
17. yüzyılda teleskop ve sekstantın icadı göksel navigasyonun doğruluğunu büyük seviyede artırdı. 18. yüzyılda göksel navigasyon gemileri denizde yönlendirmenin standart yöntemiydi.
Göksel Seyir Araçları
Göksel navigasyon için en mühim araçlar sekstant ve denizcilik takvimidir. Sekstant, ufuk ile gök cismi arasındaki açıyı ölçmek için kullanılan bir araçtır. Denizcilik takvimi, yıldızların ve gezegenlerin konumları hakkındaki data içeren bir kitaptır.
Göksel navigasyon için kullanılan öteki araçlar içinde pusula, kronometre ve harita bulunur. Pusula, şimal manyetik kutbunun yönünü belirlemek için kullanılır. Kronometre, tarihi izlemek için kullanılır. Harita, kara kütlelerinin ve su kütlelerinin konumlarını yayınlayan bir haritadır.
Gök Küresi
Gök küresi, Dünya’yı çevreleyen düşsel bir küredir. Yıldızlar, gezegenler ve öteki gök cisimleri gök küresine sabitlenmiş benzer biçimde görünür. Gök küresi, şimal yarım küre ve cenup yarım küre olmak suretiyle iki yarım küreye bölünmüştür. Gök ekvatoru, gök küresini iki eşit yarıya bölen düşsel çizgidir.
Yıldızlar gök küresi çevresinde saat yönünde hareket ediyor benzer biçimde görünür. Bunun sebebi Dünya’nın ekseni çevresinde batıdan doğuya doğru dönmesidir. Gece gökyüzünde görülebilen yıldızlar senenin zamanına ve gözlemcinin Dünya’daki konumuna bağlıdır.
Yıldızlar
Yıldızlar gece gökyüzündeki en görünür nesnelerdir. Aslen güneş sistemimizin haricinde bulunan uzak güneşlerdir. Yıldızlar ebat, parlaklık ve renk bakımından farklılık gösterir. En parlak yıldızlara “birinci büyüklükteki yıldızlar” denir. En sönük yıldızlara “altıncı büyüklükteki yıldızlar” denir.
Yıldızlar takımyıldızlar halinde gruplandırılmıştır. Takımyıldız, gökyüzünde bir desen oluşturuyormuş benzer biçimde gözüken bir star grubudur. Toplamda 88 takımyıldız vardır.
Gezegenler
Gezegenler gece gökyüzünde de görülebilir. Gezegenler Güneş’in çevresinde dönen nesnelerdir. Çıplak gözle görülebilen gezegenler Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter ve Satürn’dür.
Gezegenler ebat, parlaklık ve renk açısından çeşitlilik gösterir. En parlak gezegen Venüs’tür. En sönük gezegen ise Merkür’dür.
Ay, Dünya’nın tek naturel uydusudur. Ay her gece gece gökyüzünde görünür. Ay’ın evreleri, Dünya’nın gölgesinin Ay’ın üstüne düşmesiyle doğar.
Güneş, güneş sistemimizin merkezindeki yıldızdır. Güneş, güneş sistemimizdeki en büyük nesnedir. Güneş, Dünya için sıcaklık ve fer deposudur.
| Antet | Özellikler |
|---|---|
| Göksel Navigasyon |
|
| Astronavigasyon |
|
| Gök küresi |
|
| Mahrek |
|
| Star Haritası |
|
II. Göksel Seyir
Göksel navigasyon, bir geminin Dünya yüzeyindeki konumunu belirlemek için gök cisimlerinin konumlarını kullanan bir navigasyon yöntemidir. En eski navigasyon şekillerinden biridir ve yüzyıllardır denizciler tarafınca kullanılmıştır.
Göksel navigasyonun malum en eski kullanması, Yunan gökbilimci Hipparchus’un Şimal Yıldızı’nın yüksekliğini gözlemleyerek bir zeminin enlemini tayin yöntemini geliştirdiği MÖ 3. yüzyıla dayanır. MS 10. yüzyılda Arap gökbilimci Al-Battani, Güneş ve Ay’ın konumlarını gözlemleyerek boylamı tayin yöntemini geliştirdi.
Avrupalı kaşifler bilinmeyene doğru daha da derinlere doğru ilerledikçe, Bulgu Çağı’nda göksel navigasyon giderek daha mühim hale geldi. 15. yüzyılda, Portekizli denizci Vasco da Gama, Umut Burnu’nun çevresinde yelken açmak ve Hindistan’a ulaşmak için göksel navigasyonu kullandı. 16. yüzyılda, İspanyol kaşif Ferdinand Magellan, dünyayı gezmek için göksel navigasyonu kullandı.
Göksel navigasyon, 20. yüzyıla kadar gemiler için birincil navigasyon yöntemi olarak kaldı. Bu yüzyılda sekstant ve deniz kronometresi icadı, bir geminin konumunu daha büyük bir doğrulukla belirlemeyi olası kıldı. Günümüzde göksel navigasyon hala denizciler tarafınca kullanılıyor sadece artık birincil navigasyon yöntemi değil.
III. Göksel Seyir Araçları
Göksel navigasyon, bir geminin Dünya üstündeki konumunu belirlemek için yıldızları, gezegenleri ve öteki gök cisimlerini kullanan bir navigasyon yöntemidir. Göksel navigasyon, Dünya’nın bir küre olduğu ve yıldızların Dünya çevresinde durağan(durgun) bir düzende dönüyormuş benzer biçimde görünmüş olduğu ilkesine dayanır. Bir denizci, yıldızların ve gezegenlerin konumlarını gözlemleyerek geminin enlem ve boylamını belirleyebilir.
Göksel navigasyonda kullanılan en temel çalgı sekstanttır. Sekstant, ufuk ile gök cismi arasındaki açıyı ölçen bir araçtır. Bir denizci, ufuk ile bir star arasındaki açıyı ölçerek yıldızın yüksekliğini belirleyebilir. Bir yıldızın yüksekliği, geminin enlemini hesaplamak için kullanılabilir.
Göksel navigasyonda kullanılan bir öteki mühim çalgı kronometredir. Kronometre, günde bir saniyeye kadar doğruluk elde eden bir saattir. Kronometrede yayınlanan tarihi malum bir konumdaki mahalli zaman içinde karşılaştırarak, bir denizci geminin boylamını belirleyebilir.
Göksel navigasyon kompleks ve sıkıntılı bir beceridir, sadece bununla beraber fazlaca ödüllendirici bir beceridir. Göksel navigasyoncular çağıl değişen teknolojinin yardımı olmadan dünyayı dolaşabilir ve gece gökyüzünün güzelliğini ve harikasını deneyimleyebilirler.
IV. Gök Küresi
Gök küresi, Dünya ile eş merkezli, tadı yarıçaplı varsayımsal bir küredir ve bütün gök cisimleri bunun üstüne yansıtılmış benzer biçimde görünür. Astronomi ve navigasyonda yıldızların ve gezegenlerin Dünya etrafındaki görünür hareketlerini temsil etmek için kullanılan matematiksel bir kolaylıktır.
Gök küresi, Dünya’nın merkezinden geçen ve Dünya’nın dönüş eksenine dik olan düşsel bir çizgi olan gök ekvatoru tarafınca iki yarım küreye bölünmüştür. Gök ekvatoru, Dünya ekvatorunun gök küresine izdüşümüdür.
Göksel kutuplar, göksel kürede Dünya’nın kutuplarının derhal üzerinde ve altında bulunan iki noktadır. Şimal göksel kutbu, göksel kürede Dünya’nın Şimal Kutbu’nun derhal üzerinde bulunan noktadır. Cenup göksel kutbu, göksel kürede Dünya’nın Cenup Kutbu’nun derhal üzerinde bulunan noktadır.
Göksel boylam, gök küresi üstünde zenitten ve şimal ve cenup gök kutuplarından geçen büyük dairedir. Saat çemberi, gök küresi üstünde gözlemcinin zenitinden ve gözlemlenen nesneden geçen büyük dairedir.
V. Yıldızlar
Yıldızlar gece göğündeki en görünür gök cisimleridir. Kendi kütle çekimleri tarafınca bir arada tutulan ışıklı gaz toplarıdır. Yıldızlar ebat, kütle ve ısı bakımından çeşitlilik gösterir. En minik yıldızlara cüce yıldızlar, en büyük yıldızlara ise devler ve süper devler denir. Bir yıldızın sıcaklığı rengini belirler. Mavi yıldızlar en sıcak, kırmızı yıldızlar ise en soğuk olanlardır.
Yıldızlar, nebula adında olan gaz ve toz bulutlarında doğarlar. Bir nebuladaki gaz ve toz yeterince yoğunlaştığında, kendi yerçekimi altında çökmeye adım atar. Gaz ve toz çökerken ısınır ve parlamaya adım atar. Parlayan gaz ve toz bir star oluşturur.
Yıldızlar, yaşamlarının çoğunu ana dizi adında olan emin bir durumda geçirirler. Ana dizi esnasında, bir star çekirdeğinde hidrojen yakıtı yakar. Hidrojen yakıtı tükendikçe, star evrimleşmeye adım atar. Güneş’ten daha büyük kütleli yıldızlar nihayetinde kırmızı devler haline gelir. Güneş’ten daha minik kütleli yıldızlar nihayetinde beyaz cüceler haline gelir.
Yıldızlar da hayatlarını bir süpernova patlamasıyla sonlandırabilirler. Bir süpernova, bir yıldızın yakıtı bitip kendi yerçekimi altında çökmesiyle meydana gelir. Yıldızın çökmesi, bir enerji ve fer patlaması salan büyük bir patlamaya yol açar.
Yıldızlar bizim için önemlidir zira fer ve sıcaklık sağlarlar. Ek olarak gece gökyüzünde yolumuzu bulmamıza destek olurlar. Yıldızları inceleyerek evrenin zamanı ve evrendeki yerimiz hakkındaki data edinebiliriz.
VI. Gezegenler
Gezegenler Güneş’in çevresinde dönen gök cisimleridir. Güneş sistemimizde sekiz gezegen vardır: Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün. Gezegenlerin tamamı değişik boyutlardadır ve değişik bileşimlere haizdir. Merkür en minik gezegendir ve sıklıkla kayadan doğar. Venüs ikinci en minik gezegendir ve kalınca sülfürik asit bulutlarıyla kaplıdır. Dünya, Güneş’ten üçüncü gezegendir ve hayatı desteklediği malum tek gezegendir. Mars, Güneş’ten dördüncü gezegendir ve kırmızı yüzeyiyle bilinir. Jüpiter, Güneş’ten beşinci gezegendir ve güneş sistemimizdeki en büyük gezegendir. Satürn, Güneş’ten altıncı gezegendir ve halkalarıyla bilinir. Uranüs, Güneş’ten yedinci gezegendir ve güneş sistemimizdeki en soğuk gezegendir. Neptün, Güneş’ten sekizinci gezegendir ve Güneş’ten en uzak gezegendir.
Ay
Ay, Dünya’nın tek naturel uydusudur. Ortalama 2.159 mil (3.474 kilometre) çapında nispeten minik bir gövdedir. Ay’ın Dünya etrafındaki yörüngesi eliptiktir ve yaklaşık uzaklığı ortalama 238.900 mildir (384.400 kilometre). Ay’ın dönüş dönemi mahrek periyoduyla aynıdır, bu nedenle Dünya’ya devamlı aynı yüzünü gösterir.
Ay’ın yüzeyi kraterler, dağlar ve maria (lav ovaları) ile kaplıdır. Mariaların Ay’ın erken dönemlerinde volkanik aktivite ile oluştuğu düşünülmektedir. Ay’ın iç kısmının katı demir açısından varlıklı bir çekirdek, silikat kayadan bir manto ve bazalttan bir kabuktan oluştuğu düşünülmektedir.
Ay, yüzyıllardır insanoğlu için bir hayranlık deposu olmuştur. Mitlerin, efsanelerin ve sanatın mevzusu olmuştur. Ay, bununla beraber bilim ve teknoloji için de bir esin kaynağı olmuştur. İlk insanoğlu Ay’a 1969’da ayak bastı ve o zamandan beri Ay, birçok feza görevinin varış noktası oldu.
Ay, Dünya ikliminde mühim bir rol oynar. Ay’ın yerçekimi, Dünya’nın dönüşünü dengelemeye destek sunar ve ek olarak gelgitlere yol açar. Ay’ın gelgitler üstündeki tesiri, okyanusların yükselmesinden ve alçalmasından mesuldür.
Ay, güzel ve esrarlı bir nesnedir. Evrendeki yerimizin devamlı bir hatırlatıcısıdır.
VIII. Güneş
Güneş, güneş sistemimizin merkezindeki yıldızdır. Fer ve sıcaklık yürüyerek parlayan gazlardan oluşan sıcak bir toptur. Güneş, güneş sistemimizdeki en büyük nesnedir ve güneş sisteminin hacminin %99,8’ini oluşturur. Güneş ek olarak Dünya’ya en yakın yıldızdır ve Dünya’ya ulaşan enerjinin çoğunun deposudur.
Güneş sarı cüce bir yıldızdır. Dünya’nın çapının ortalama 109 katıdır ve hacmi Dünya’nınkinin ortalama 330.000 katıdır. Güneş’in yüzey sıcaklığı ortalama 5.778 K’dir (9.941 °F). Güneş ortalama 4,6 milyar yaşındadır ve 5 milyar sene daha yaşaması beklenmektedir.
Güneş, güneş sistemimizin merkezidir. Gezegenler Güneş’in çevresinde rotatif ve Ay Dünya’nın çevresinde rotatif. Güneş ek olarak Dünya’daki hava niteliğinde da rol oynar. Güneş’in ısısı ve ışığı Dünya’daki suyun buharlaşmasına yol açar, bu da bulut ve yağmur yaratır. Güneş’in yer çekimi ek olarak Dünya’daki gelgitleri de etkisinde bırakır.
Güneş, güneş sistemimizin ve gezegenimizin mühim bir parçasıdır. Bize fer, sıcaklık ve enerji sağlar. Ek olarak hava ve gelgitlerde de rol oynar. Güneş olmadan, Dünya’daki hayat olası olmazdı.
IX. Uygulamada Göksel Seyir
Göksel navigasyon, Dünya okyanuslarında gezinmek için kullanılabilen ergonomik bir beceridir. Yıldızların, gezegenlerin ve öteki gök cisimlerinin Dünya’daki konumunuzu belirlemek için kullanılabileceği ilkesine dayanır.
Göksel navigasyonu kullanmak için aşağıdakileri bilmeniz icap eder:
- Gök cisimlerinin gökyüzündeki konumları
- Günün saati
- Başlangıç noktanızın enlem ve boylamı
Bu tarz şeyleri öğrendikten sonrasında, bir sekstant kullanarak bir gök cisminin ufka bakılırsa yüksekliğini ölçebilirsiniz. Bir gök cisminin yüksekliği, ufuk ile cisim arasındaki açıdır.
Hemen sonra bir denizcilik takvimi kullanarak gök cisminin deklinasyonunu araştırabilirsiniz. Gök cisminin deklinasyonu gök ekvatoru ile cisim arasındaki açıdır.
Bir gök cisminin yüksekliğini ve sapmasını bilerek enleminizi hesaplayabilirsiniz. Boylamınızı hesaplamak için konumunuz ile Greenwich Yaklaşık Saati (GMT) arasındaki süre farkını bilmeniz icap eder.
Göksel navigasyon, ustalaşmak için süre ve ergonomik gerektiren kompleks bir beceridir. Sadece, elektronik cihazlar kullanmadan okyanuslarda gezinmek isteyen hepimiz için kıymetli bir beceridir.
S: Göksel navigasyon nelerdir?
C: Göksel navigasyon, Dünya üstündeki konumunuzu belirlemek için yıldızları, gezegenleri ve öteki gök cisimlerini kullanma sanatıdır.
S: Göksel navigasyonun araçları nedir?
A: Göksel navigasyon araçları içinde sekstant, usturlap ve gök küresi yer alır.
S: Sema navigasyonunu kullanarak iyi mi yol alırsınız?
A: Göksel navigasyonu kullanmak için evvela bulunduğunuz konumda gözüken gök cisimlerini bulmanız icap eder. Hemen sonra, sekstant ya da usturlabı kullanarak gök cisimlerinin ufkun üstündeki yüksekliğini ölçersiniz. En son, Dünya üstündeki konumunuzu belirlemek için gök küresini kullanırsınız.
0 Yorum