Kozmoloji, evrenin bir tüm olarak incelenmesidir. Kökeni, evrimi ve yapısının incelenmesini kapsar. Kozmologlar, teleskoplar, uydular ve parçacık hızlandırıcılar dahil olmak suretiyle evreni incelemek için muhtelif araçlar kullanırlar.
Kozmik Karmaşıklık
Kainat karmaşa ve esrarengiz bir yerdir. Hala öğrendiğimiz yıldızlar, gezegenler, galaksiler ve öteki nesnelerle doludur. Kozmik karmaşıklığın incelenmesi bir meydan okumadır, sadece hem de büyüleyicidir.
Kainat
Kainat, bütün feza ve süre dahil olmak suretiyle mevcud her şeydir. Ortalama 13,8 milyar yaşlarında olduğu düşünülüyor ve hala genişliyor. Kainat, yıldızlar, gezegenler, galaksiler ve kara delikler dahil olmak suretiyle muhtelif nesnelerden doğar.
Feza
Feza, bütün nesnelerin var olduğu 3d genişliktir. Sonsuzdur ve genişlemektedir. Feza, yıldızlar, gezegenler, galaksiler ve kara delikler dahil olmak suretiyle muhtelif nesnelerle doludur.
Astronomi
Astronomi, evrenin ve içerisindeki her şeyin incelenmesidir. Yıldızların, gezegenlerin, galaksilerin ve uzaydaki öteki nesnelerin incelenmesini kapsar. Astronomi, binlerce senedir uygulanan bir bilimdir.
Kozmoloji
Kozmolojinin zamanı, evrenin incelenmesinin tarihidir. Binlerce sene öncesine dayanan uzun ve karmaşa bir tarihtir. En eski kozmolojik teoriler antik Yunan filozofları tarafınca geliştirilmiştir.
Kozmik enflasyon, evrenin varoluşunun erken evrelerinde iyi mi hızla genişlediğini açıklayan bir teoridir. Kozmik enflasyonun ortalama 13,8 milyar sene ilkin meydana geldiği ve evrenin büyük ölçekli yapısından görevli olduğu düşünülmektedir.
Karanlık madde ve karanlık enerji, evrenin tam olarak anlayamadığımız iki esrarengiz bileşenidir. Karanlık maddenin evrenin ortalama %27’tepsi oluşturduğu ve karanlık enerjinin evrenin ortalama %68’ini oluşturduğu düşünülmektedir.
Büyük Patlama, evrenin iyi mi başladığına dair kabul edilen ilmi teoridir. Evrenin ortalama 13,8 milyar sene ilkin oldukca sıcak ve yoğun bir durumda başladığı düşünülmektedir. Kainat ondan sonra genişledi ve soğudu ve bugün hala genişliyor ve soğuyor.
İşte kozmoloji hakkındaki sıkça sorulan sorulardan bazıları:
- Kainat nelerdir?
- Kainat kaç yaşlarında?
- Evrendeki en büyük nesne nelerdir?
- Evrendeki en minik nesne nelerdir?
- Evrendeki en büyük kütleli cisim hangisidir?
- Evrendeki en yoğun cisim hangisidir?
- Evrendeki en süratli nesne hangisidir?
- Evrendeki en soğuk nesne hangisidir?
- Evrendeki en sıcak cisim hangisidir?
| Hususiyet | Yanıt |
|---|---|
| Kozmoloji | Evrenin ve onun kökeninin incelenmesi |
| Karmaşıklık | Kompleks ya da girift olma durumu |
| Kainat | Bütün feza ve dönemin ve içeriklerinin toplamı |
| Astronomi | Gök cisimleri ve olaylarının incelenmesi |
| Feza | Dünya atmosferinin ötesindeki evrenin genişliği |
II. Kozmik Karmaşıklık
Kozmik karmaşıklık, evrenin engin ve karmaşa birbirine bağlılığının incelenmesidir. Alt atom parçacıklarının etkileşimlerinden galaksilerin evrimine kadar her şeyi kapsar. Kozmik karmaşıklık engin ve karmaşa bir emek harcama alanıdır, sadece hem de harikalar ve güzelliklerle doludur.
Kozmik karmaşıklığın en büyüleyici yönlerinden biri, devamlı evrim geçirmesidir. Kainat devamlı genişliyor ve değişiyor ve bu süreç devamlı olarak yeni ve beklenmedik linkler yaratıyor. Bu, kozmik karmaşıklığı devamlı değişen ve evrimleşen bir alan haline getiriyor ve gelecek yıllarda yeni içgörüler üretmeye devam edeceği emin.
Kozmik karmaşıklık hem de ergonomik uygulamalarla dolu bir alandır. Örnek olarak, atom altı parçacıkların karmaşa etkileşimlerini kestirmek, nükleer enerji ve tıbbi görüntüleme şeklinde yeni teknolojiler geliştirmemize destek olabilir. Benzer biçimde, galaksilerin evrimini kestirmek, evrenin tarihini ve içerisindeki yerimizi daha iyi anlamamıza destek olabilir.
Kozmik karmaşıklık geniş ve karmaşa bir emek harcama alanıdır, sadece hem de harikalar ve güzelliklerle doludur. Gelecek yıllarda yeni içgörüler üretmeye devam edeceği emin olan ve kainat hakkındaki düşünme şeklimizi değiştireceği emin olan bir alandır.
III. Kainat
Kainat, bütün feza ve süre dahil olmak suretiyle mevcud her şeydir. Ortalama 13,8 milyar yaşlarında olduğuna ve Büyük Patlama adında olan sıcak ve yoğun bir durumla ortaya çıktığına inanılmaktadır. Kainat devamlı genişlemektedir ve her biri milyarlarca star içeren milyarlarca galaksi ihtiva ettiği düşünülmektedir.
Kainat uçsuz bucaksız ve esrarengiz bir yerdir ve bilim adamları hala onun kökenleri ve yapısı hakkındaki informasyon edinmeye iş yapmaktadır. Kozmolojideki en mühim sorulardan biri evrenin kaderinin ne olduğudur? Sonsuza dek genişlemeye devam mı edecek yoksa sonucunda kendi içerisine mi çökecek? Bilim adamları hala bu suali cevaplamak için çalışıyorlar sadece ne olabileceğine dair birkaç değişik teorileri var.
Bir ihtimal, evrenin sonsuza dek genişlemeye devam etmesidir. Mevcut ilmi kanıtlara nazaran bu en ihtimaller içinde senaryodur. Kainat genişledikçe, galaksiler birbirinden giderek uzaklaşacak ve sonucunda etkileşime giremeyecek kadar birbirlerinden uzaklaşacaklardır. Bu, soğuk, karanlık ve boş bir evrene yol açacaktır.
Başka bir ihtimal da evrenin sonucunda kendi içerisine çökmesidir. Buna Büyük Bozgun denir ve bunun Büyük Patlama’nın tam tersi olduğu düşünülür. Kainat genişledikçe soğur. Sonucunda kainat o denli soğuyacaktır ki içerisindeki bütün madde donacaktır. Bu, evrenin kendi içerisine çökmesine ve sonucunda ebedi kesafet durumuna ulaşmasına niçin olacaktır.
Evrenin bir balans durumuna yetişmesi da mümkündür. Buna Durağan(durgun) Vaziyet Teorisi denir ve kozmolojinin en eski teorisidir. Bu teoride kainat devamlı olarak genişler ve daralır, sadece evrenin genel yoğunluğu aynı kalır. Bu, galaksiler devamlı olarak birbirinden uzaklaşsa bile evrendeki galaksi sayısının aynı kalmış olduğu anlama gelir.
Evrenin kaderi hala bir gizem, sadece bilim adamları bu mevzuda daha çok şey öğrenmek için oldukca çalışıyorlar. Evrenin genişlemesini ve maddenin özelliklerini inceleyerek bilim adamları gelecekte evrenimize nasıl biteceğini belirleyebilmeyi umuyorlar.
IV. Feza
Feza, bütün fizyolojik nesnelerin var olduğu ve hareket etmiş olduğu geniş 3d genişliktir. Kendi başına fizyolojik bir nesne değil, daha ziyade bütün fizyolojik nesnelerin bulunmuş olduğu “sahnedir”. Feza sonsuzdur ve genişler ve yoğunluğu oldukca düşük bir vakumla doludur.
Uzayın incelenmesine astronomi denir. Gökbilimciler uzaydaki nesneleri gözlemlemek için teleskoplar kullanırlar ve bu nesnelerin iyi mi hareket ettiğini ve etkileşime girdiğini kestirmek için matematiksel modeller kullanırlar.
Feza, yıldızlar, gezegenler, uydular, asteroitler, kuyruklu yıldızlar ve galaksiler dahil olmak suretiyle muhtelif nesnelere ev sahipliği yapar. Yıldızlar, kendi ışıklarını üreten büyük parlayan gaz toplarıdır. Gezegenler, yıldızların yörüngesinde dönen daha minik, kayalık nesnelerdir. Uydular, gezegenlerin yörüngesinde dönen daha minik, kayalık nesnelerdir. Asteroitler, Güneş’in yörüngesinde dönen minik, kayalık nesnelerdir. Kuyruklu yıldızlar, Güneş’in yörüngesinde dönen minik, buzlu nesnelerdir. Galaksiler, yıldızların, gezegenlerin, uyduların, asteroitlerin ve kuyruklu yıldızların büyük koleksiyonlarıdır.
Feza geniş ve esrarengiz bir yerdir ve onun hakkındaki hâlâ bilmediğimiz oldukca şey vardır. Sadece, astronomların emek harcamaları yardımıyla kainat ve içerikleri hakkındaki devamlı olarak daha çok şey öğreniyoruz.
V. Astronomi
Astronomi, yıldızlar, gezegenler, aylar, kuyruklu yıldızlar ve galaksiler şeklinde gök cisimlerinin ilmi çalışmasıdır. Mezopotamya, Mısır, Yunanistan ve Çin’in erken medeniyetlerine kadar uzanan en eski bilimlerden biridir.
Gökbilimciler gök cisimlerini gözlemlemek ve boyutları, kütleleri, sıcaklıkları ve bileşimleri şeklinde özellikleri hakkındaki daha çok informasyon edinmek için teleskoplar ve öteki araçları kullanırlar. Ek olarak gök cisimlerinin hareketlerini ve birbirleriyle iyi mi etkileşime girdiklerini de incelerler.
Astronomi geniş bir emek harcama alanıdır ve içinde birçok değişik alt alan vardır. En popüler alt alanlardan bazıları şunlardır:
- Star astronomisi
- Gezegensel astronomi
- Kuyrukluyıldız astronomisi
- Galaktik astronomi
- Galaksi dışı astronomi
Astronomi, birçok mühim keşfe neden olan büyüleyici bir emek harcama alanıdır. Evrendeki yerimiz ve kozmosun zamanı hakkındaki daha çok şey öğrenmemize destek olmuştur.
VI. Kozmoloji
Kozmolojinin zamanı, en eski medeniyetlere kadar uzanan uzun ve büyüleyici bir tarihtir. Antik Yunan’da Aristoteles ve Batlamyus şeklinde filozoflar evrenin yapısı hakkındaki teoriler geliştirdiler. 16. yüzyılda Nicolaus Copernicus, Dünya’nın Güneş çevresinde döndüğünü öne sürdü ve bu kuram ondan sonra Galileo Galilei tarafınca doğrulandı. 18. yüzyılda Isaac Newton, gezegenlerin hareketini açıklamaya destek olan bir yerçekimi matematiksel modeli geliştirdi. 19. yüzyılda Albert Einstein, yerçekimi hakkındaki daha eksiksiz bir seka elde eden genel görelilik teorisini geliştirdi. 20. yüzyılda gökbilimciler evrenin genişlediğini ve karanlık madde ve karanlık enerjiyle dolu bulunduğunu keşfettiler. Bu keşifler kainat hakkındaki yeni bir anlayışa yol açtı ve bugün hala inceleniyor.
VII. Kozmik Enflasyon
Kozmik enflasyon, erken evrenin Büyük Patlama’dan sonraki ilk birkaç anda iyi mi hızla genişlediğini açıklayan bir kozmoloji teorisidir. Bu süratli genişlemenin evrendeki bütün düzensizlikleri düzelttiği ve galaksilerin ve yıldızların oluşumunu başlatmış olduğu düşünülmektedir.
Kozmik enflasyon teorisi ilk başlarda 1980’lerin başlangıcında Alan Guth, Andrei Linde ve Paul Steinhardt tarafınca önerildi. Evrenin bir zamanlar oldukca sıcak ve yoğun bir durumda olduğu fikrine dayanmaktadır. Bu vaziyet istikrarsızdı ve enflasyon adında olan süratli bir genişleme periyodu geçirdi. Enflasyon esnasında kainat minimum 10^26 faktörüyle ya da ortalama 10 trilyon trilyon trilyon kere genişledi.
Bu süratli genişlemenin bir takım mühim kararı oldu. Birincisi, evrendeki bütün düzensizlikleri düzeltti. Bunun sebebi, genişlemenin o denli süratli olmasıydı ki evrenin yoğunluğundaki minik farklar gerildi ve seyreltildi. İkincisi, galaksilerin ve yıldızların oluşumunu tetikledi. Bunun sebebi, genişlemenin evrenin yoğunluğunda minik dalgalanmalar yaratmasıydı. Bu dalgalanmalar sonucunda galaksilere ve yıldızlara dönüştü.
Kozmik enflasyon teorisi, kozmolojideki en başarıya ulaşmış teorilerden biridir. Evrenin düzgünlüğü ve galaksiler ile yıldızların varlığı şeklinde bir takım gözlemi açıklayabilir. Sadece, kozmik enflasyon için hala direkt bir delil yoktur. Bunun sebebi, enflasyon sürecinin evrenin tarihinde o denli erken meydana gelmiş olmasıdır ki gözlemlenmesi zor olsa gerek.
Direkt delil eksikliğine karşın, bir çok kozmolog kozmik enflasyonun reel bir fenomen olduğuna inanmaktadır. Bunun sebebi, teorinin bir takım gözlemi açıklayabilmesi ve bu gözlemler için malum başka bir izahat olmamasıdır.
Karanlık Madde ve Karanlık Enerji
Karanlık madde ve karanlık enerji evrendeki en esrarengiz ve büyüleyici olgulardan ikisidir. Evrenin hacminin ve enerjisinin büyük çoğunluğunu oluştururlar, sadece onlar hakkındaki oldukca azca şey biliyoruz. Karanlık madde görünmezdir ve ışıkla etkileşime girmez, bu yüzden incelenmesi oldukca zor olsa gerek. Karanlık enerji daha da gizemlidir. Evrenin genişlemesinin hızlanmasına yol açan kuvvettir, sadece ne işe yaradığını ya da buna neyin niçin bulunduğunu bilmiyoruz.
“Karanlık Madde ve Karanlık Enerji” anahtar kelimesinin arama amacı bu iki esrarengiz fenomen hakkındaki daha çok informasyon edinmektir. Bu anahtar kelimeyi arayan kişiler muhtemelen bunların özellikleri, evrendeki rolleri ve bilim adamlarının bu tarz şeyleri incelerken karşılaştıkları zorluklar hakkındaki informasyon edinmekle ilgilenmektedir.
IX. Büyük Patlama
Büyük Patlama, evrenin iyi mi başladığına dair kabul edilen ilmi teoridir. Evrenin bir zamanlar oldukca sıcak ve yoğun bulunduğunu ve zaman içinde genişleyip soğuduğunu ileri süre gelir. Büyük Patlama teorisi, kozmik mikrodalga arka plan radyasyonu, hafifçe elementlerin bolluğu ve evrenin genişlemesi de dahil olmak suretiyle oldukca muhtelif kanıtlarla desteklenmektedir.
Büyük Patlama teorisi senelerdir varlığını sürdürüyor sadece hala geliştiriliyor ve iyileştiriliyor. Erken evreni daha iyi anlamamıza destek olan yeni gözlemler devamlı olarak yapılıyor. Büyük Patlama teorisi, fizikteki en mühim ve başarıya ulaşmış teorilerden biridir ve kainat anlayışımızı kökten değiştirmiştir.
Sual 1: Kozmoloji nelerdir?
Kozmoloji, evrenin bir tüm olarak incelenmesidir. Kökeni, evrimi ve yapısının incelenmesini kapsar. Kozmologlar, teleskoplar, uydular ve bilgisayar simülasyonları dahil olmak suretiyle evreni incelemek için muhtelif araçlar kullanırlar.
Sual 2: Kozmik karmaşıklık nelerdir?
Kainat inanılmaz derecede karmaşa bir yerdir. Yıldızlardan ve gezegenlerden galaksilere ve kara deliklere kadar oldukca muhtelif nesnelere ev sahipliği yapar. Evreni yöneten fizik yasaları da inanılmaz derecede karmaşıktır.
Sual 3: Kozmolojideki en büyük gizemler nedir?
Kozmolojide bilim adamlarının hâlâ çözmeye çalmış olduğu birçok gizem var. En büyük gizemlerden bazıları şunlardır:
* Evrenin kökeni nelerdir?
* Evrenin kaderi nelerdir?
* Karanlık madde ve karanlık enerji nelerdir?
* Kara delikler iyi mi çalışır?
0 Yorum